عبارات کاربردی در زبان ترکی

به درس 6 از مجموعه آموزش زبان ترکی استانبولی برای نوآموزان خوش آمدید. در این درس قصد داریم با برخی از اصلاحات بسیار کاربردی در زبان ترکی آشنا شویم. دانستن این اصلاحات در کنار کمک به شما در درک بهتر زبان ترکی، به شما کمک می کند تا کمی با شباهت های ترکی و فارسی آشنا شوید.

سلام و خداحافظی

عبارت زیر، کاربردی ترین و ساده ترین عبارت برای ادای سلام یا خداحافظی در زبان ترکی هستند:

ترکی	فارسی
Merhaba	سلام
Selam	سلام
Günaydın	صبح بخیر
İyi günler	روز بخیر
İyi akşamlar	عصر بخیر
İyi geceler	شب بخیر
Hoşçakal	خداحافظ (توسط کسی که می رود)
Güle güle	خداحافظ (توسط کسی که می ماند)

در رابطه با خداحافظی در زبان ترکی، اصطلاح Güle güle! فقط به فردی گفته می شود که دارد محیطی را ترک می کند. پس توسط فردی که در آنجا می ماند گفته می شود.

در رابطه با دو واژه Selam و Merhaba هر دو این واژه ها به معنای سلام هستند اما Merhaba کمی محترمانه تر است و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. Selam بیشتر شکل صمیمانه دارد.

تعرفات و احوال پرسی

عبارت های زیر ساده ترین و کاربردی ترین عبارات مورد استفاده در تعارفات و احوال پرسی ها در زبان ترکی هستند.

ترکی	فارسی
İyiyim	خوبم
Teşekkür ederim	ممنون
Birşey değil	خواهش می کنم (در جواب تشکر)
Lütfen	لطفا
Özür dilerim Pardon	متاسفم، ببخشید
Afedersiniz	ببخشید
Tamam	خوبه، خب، اوکی
Hoş Geldiniz	خوش  آمدید

بله و خیر

دو واژه بسیار مهم دیگر در هر زبان واژه های “بله” و “خیر” هستند که معادل های آنها را در ترکی می بینید.

ترکی	فارسی
Evet	بله
Hayır	خیر

در درس های بعدی با عبارتهای کاربردی بیشتری آشنا خواهیم شد.

حالت‌های اسامی در زبان ترکی استانبولی

در این سری از آموزش زبان به موضوع حالت‌های اسامی در زبان ترکی استانبولی اشاره می کنیم در زبان ترکی استانبولی، یک اسم می‌تواند شش حالت کلی داشته باشد. در زبان فارسی این حالت‌ها معمولا با حروف اضافه نمایش داده می‌شوند (مثلا مفعول با حرف اضافه را مشخص می‌شود). از جمله زبان‌هایی که اسامی حالت‌های مختلف به خود می‌گیرند زبان ترکی، روسی، آلمانی، فنلاندی و … است. زبان ترکی تنها شش حالت دارد ولی برخی زبان‌ها مانند فنلاندی 15 حالت و مجارستانی 18 حالت دارند! این حالت‌ها با پسوند به وجود می‌آیند. در جدول زیر با حالت‌ها و پسوندهای زبان ترکی آشنا می‌شوید:

جمع	مفرد	نقش در جمله	حالت
Ler-	–	فاعل	اسمی
Leri-	-(y)i	مفعول مستقیم	مفعولی
Lerin-	-(n)in	مضاف الیه	ملکی
Lere-	-(y)e	مفعول غیرمستقیم	مفعولی
Lerde-	-de	قید مکان	مکانی
Lerden-	-den	متمم	مفعول به

حالت اسمی

اگر اسم در نقش فاعل جمله آمده باشد، آنگاه اسم در حالت اسمی ظاهر می‌شود، مثلا:

.Öğretmen onları gördü (معلم آنها را دید.)

.Kedi uyuyor (گربه خوابیده است)

در نقش خطابی نیز اسامی حالت اسمی به خود می‌گیرند (در برخی زبان‌ها مثل لهستانی، این حالت، پسوند خاص خود را دارد)، مثلا:

!Günaydın, anne (صبح بخیر، مامان!)

در زبان ترکی حرف تعریف معین و نامعین وجود ندارد. یکی از حالت‌هایی که می‌توان فهمید اسم معین است یا نامعین، نقش مفعول مستقیم است. اگر این واژه در جمله در حالت اسمی ظاهر شود، نامعین و اگر در حالت مفعولی مستقیم ظاهر شود معین است، به مثال‌ها توجه کنید:

.Kerem kitap aldı (کرم کتاب (نکره) خرید)

.Kerem kitabı aldı (کرم آن کتاب (معرفه) را خرید)

حالت مفعولی مستقیم

پسوند حالت مفعولی مستقیم i- است. اسامی در نقش مفعول مستقیم این پسوند را به خود می‌گیرند. از مهم‌ترین کاربردهای این حالت، معرفه کردن اسامی در زبان ترکی است. به چند مثال توجه کنید:

.Seni seviyorum (دوستت دارم)

.Kerem kitabı aldı (کرم کتابه را خرید)

نکته

زبان ترکی سه ضمیر اشاره دارد: Bu (این)، Şu (آن) و O (آن). اگر در جمله‌ای، یکی از این ضمایر مفعول بودند، باید در حالت مفعولی ظاهر شوند، یعنی:

Bunu aldım. (Bu + (n)u)

(آن را خریدم)

ضمایر اشاره در حالت‌ها مفعولی مستقیم و مفعولی غیر مستقیم

حالت مفعولی غیرمستقیم	حالت مفعولی مستقیم
Burada	Bunu
şurada	Şunu
orada	Onu

توجه

ضمیر اشاره Şu نه دور است و نه نزدیک. چیزی بین این دو ضمیر اشاره است.

حالت اضافی (مضاف و مضاف الیه)

حالت اضافی عمدتا رابطه بین مالک و شی متعلق به او را نشان می‌دهد مثلا Onun kitabı یعنی کتاب او. (n)In و (n)in پسوندهای این حالت هستند. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد، چون دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، حرف n میانجی بینشان قرار می‌گیرد، مثلا Leyla’nın kitabı یعنی کتاب لیلا.

حالت مفعولی غیرمستقیم

برخی افعال علاوه بر مفعول مستقیم، به مفعول غیرمستقیم نیاز دارند، مانند فعل دادن (چیزی را به کسی دادن). به جمله زیر نگاه کنید:

.Mehmet’e oyuncak ver (عروسک را به محمد بده)

در مثال بالا عروسک مفعول مستقیم و محمد مفعول غیرمستقیم است.

علامت ’ فقط به خاطر این به کار رفته است که Mehmet اسم خاص است.

پسوند حالت مفعولی غیرمستقیم، نقش حرف اضافه «به» را نیز ایفا می‌کند، مثلا Eve می‌شود «به خانه».

.Eve gidiyorum (به خانه می‌روم.)

حالت مکانی

این حالت معادل حرف اضافه «در» در زبان فارسی است. پسوند de/da نشاندهنده این حالت است، مثلا:

.Evde ders çalışıyorum (در خانه درس می‌خوانم.)

.4’te kafede olurum (در ساعت 4 در کافه خواهم بود.)

حالت مفعول به

حال مفعول به در فارسی با حرف اضافه «از» ساخته می‌شود. این حالت مفهوم جهت‌گیری را دارد و نشان می‌دهد فعل به چه جهتی اشاره دارد. این حالت در پاسخ به پرسش‌های نظیر «از کجا»، «از چی» و «از کی» به کار می‌رود، مثلا:

.Marketten geliyor (از مغازه می‌آید.)

مقدمه ای بر زبان ترکی استانبولی

در طول آموزش ممکن است به زبان “ترکی استانبولی” به طور کوتاه به عنوان “زبان ترکی” اشاره کنیم (زمانی که به زبان ترکی اشاره می کنند معمولا منظور همان زبان ترکی استانبولی است). از آنجا که زبان ترکی شامل دسته بزرگی از زبان های آسیای مرکزی تا خاورمیانه میشود، توجه داشته باشید که این عنوان تنها برای اشاره کوتاه استفاده شده و همه این زبان ها دارای خصوصیات یکسانی نیستند.

باید بدانید که زبان ترکی استانبولی ریشه بسیار متفاوت نسبت به فارسی و زبان های اروپایی دارد. این زبان در دسته زبان های اورال-آلتایی قرار می گیرد (بر خلاف فارسی که در دسته هندی-اروپایی است) و با زبان های مغولی، فنلاندی و مجارستانی هم ریشه است. گرچه این تفاوت ریشه ای تفاوت هایی در برخی ساختارهای آشنای گرامری ایجاد می کند، اما با این حال یادگیری زبان ترکی برای فارسی زبانان با توجه به واژگان آشنای زیاد و فرهنگ های نزدیک خیلی سخت نیست. در صورتی که زبان آذری زبان مادری شما باشد، یادگیری ترکی بسیار ساده خواهد بود.

برخی از خصوصیات گرامری اصلی ترکی عبارتند از:

• جایگاه فعل جمله: مانند فارسی در زبان ترکی هم معمولا فعل جمله در آخر جمله قرار میگیرد. (برخلاف بیشتر زبان های اروپایی که فعل پس از فاعل می آید)
• جنسیت اسامی: اسامی و حتی ضمایر در ترکی مانند فارسی جنسیت ندارند. پس یادگیری واژه های جدید برای شما به مراتب راحت تر است.
• هماهنگی واکه ای (هماهنگی در حروف صدادار): زبان ترکی دارای مشخصه ای به نام هماهنگی واکه ای یا Vowel harmony است. این به ان معناست که در یک واژه یا باید همه حروف صدادار آن واژه کوتاه باشند یا کشیده. مثلا در زبان ترکی صالِح تبدیل می شود به صالیح (چون صدای اول “آ” کشیده بوده صدای بعدی هم کشیده می شود.) این موضوع آهنگ واژگان در این زبان را کمی خاص و هماهنگ می کند. (البته این ویژگی استثناهایی هم دارد)
• استفاده از پسوندها: زبان ترکی و به طور کلی بیشتر زبان های ریشه اورال-آلتایی به طور بسیار گسترده ای از پسوندها استفاده می کنند. در ترکی پسوندهای متعددی می توانند به یک واژه اضافه شوند و در نتیجه یک واژه دارای یک معنای بزرگ باشد. برای مثال واژه Kalbimdesin معنای “تو در قلب من هستی.” را دارد. در طول یادگیری این زبان با ساختار پسوندها بیشتر آشنا می شوید.
• وجود حالت ها: زبان ترکی یک زبان حالت محور است. این یعنی نقش یک واژه در جمله ممکن است بر روی شکل آن تاثیر بگذارد. مثلا اینکه یک اسم به عنوان فاعل یا مفعول در جمله استفاده می شود روی شکل آن تاثیر می گذارد (معمولا از طریق تغییر پسوندها). در رابطه با حالت ها در بخش های گرامری بیشتر توضیح خواهیم داد.

نکته مهم

با وجود اینکه زبان ترکی استانبولی بسیار به ترکی آذری نزدیک است اما این دو زبان تفاوت هایی به ویژه در بین استفاده از واژه ها دارند. در صورتی که می خواهید ترکی آذری را یاد بگیرید ممکن است این خودآموز کمک زیادی به شما از نظر واژگان نکند. در صورتی که با یک ترک آذری با ترکی استانبولی صحبت کنید ممکن است بسیاری از بخش های حرف شما را متوجه شود اما طبیعتا تفاوت واژگانی که استفاده می کنید کاملا مشخص خواهد بود و حتی ممکن است برخی از واژگانی که استفاده می کنید متوجه نشود. البته در صورتی که زبان ترکی زبان مادری شماست یادگیری زبان ترکی استانبولی برای شما بسیار ساده و در سطح یادگیری تعدادی واژه و ساختار گرامری جدید خواهد بود، با کمی تمرین به سرعت می توانید به این زبان مسلط شوید.

تاریخ مشترک

با توجه به تاریخ مشترک دو زبان فارسی و ترکی و تاثیر زیاد این دو زبان روی هم، تعداد واژه های نزدیک یا حتی مشترک بین دو زبان بسیار زیاد هستند. در بین واژگانی که به نحوی با مذهب مرتبط هستند می توان گفت که تقریبا تمام واژه هایی که در زبان ترکی استفاده می شوند برای یک فارسی زبان قابل فهم هستند (گرچه ممکن است در فارسی از یک معادل دیگر استفاده شود). این نزدیکی کمک زیادی به یادگیری سریعتر واژه ها و نکات فرهنگی این کشور می کند.