فعل "بودن"

فعل بودن در زبان ترکی استانبولی فعلی خاص است (که به آن فعل ناقص defective verb می‌گویند) و تنها فعل بی‌قاعده این زبان است و با سایر افعال فرق می‌کند. این فعل در جملاتی به کار برده می‌شود که حالت چیزی/کسی را نشان دهد، مثلا «خانه بزرگ است» و «سفر کوتاه بود». فعل بودن در زبان ترکی فعل Imek است که فعلی ناقص محسوب می‌شود؛ یعنی به صورت پسوند صرف شده و به واژه‌ها می‌چسبد. ریشه این فعل (i-) به دلیل تطابق آوایی به چهار صورت اصلی i و I  و u و ü تبدیل می‌شود. این فعل در زمان حال و گذشته به صورت زیر صرف می‌شود:

جدول صرف فعل بودن (زمان حال)

پسوند	ضمیر	فارسی
-im	Ben	من … هستم.
-sin	Sen	تو … هستی.
بدون پسوند یا dir- (در جملات رسمی)	O	او … است.
-iz	Biz	ما … هستیم.
-siniz	Siz	شما … هستید.
بدون پسوند یا -ler	Onlar	آنها … هستند.

نکته اول

طبق واژه‌ای که قبل از پسوند آمده، این پسوند به چهار حالت در می‌آید، برای مثال در حالت اول شخص مفرد چهار حالت -im/-ım/-um/-üm را به خود می‌گیرد.

نکته دوم

در حالت اول شخص مفرد و جمع، وقتی حرف انتهای واژه، یکی از حروف صدادار باشد، حرف y میانجی بین واژه و پسوند قرار می‌گیرد، مثلا:

ben hastayım  (من بیمار هستم.)

نکته سوم

برای حالت سوم شخص جمع، در صورتی که بخواهیم به طور کلی صحبت کنیم و شخص خاصی مدنظر ما نباشد، می‌توانیم پسوند –lar/ -ler را نیاوریم، مثلا:

Onlar güzel (آنها زیبایند.)

جدول صرف بودن (زمان گذشته)

پسوند	ترکی	فارسی
-dim	Ben …-dim	من … بودم.
-din	Sen …-din	تو … بودی.
-di	O … -di.	او … بود.
-dik	Biz …-dik.	ما … بودیم.
-diniz	Siz …-diniz.	شما … بودید.
-diler	Onlar …-diler.	آنها … بودند.

نکته اول

در صیغه سوم شخص مفرد و جمع زمان حال، فعل بودن دو حالت دارد. در یک حالت هیچ پسوندی به واژه اضافه نمی‌شود. در حالت دوم پسوند –dir به واژه اضافه می‌شود. اگر دارید در موقعیتی غیررسمی و دوستانه صحبت می‌کنید لازم نیست با پسوند جمله را بسازید. اما اگر در موقعیت رسمی می‌خواهید صحبت کنید یا متنی رسمی (مثلا دایره‌المعارف) بنویسید، باید از پسوند –dir استفاده کنید. این دو حالت در برخی موقعیت‌ها جای همدیگر هم استفاده می‌شوند. به مثال‌های زیر توجه کنید:

.O benim evim (این خانه من است.)

.Örümcek bir hayvandır (عنکبوت یک جانور است.)

نکته دوم

چون فعل بودن برای هر ضمیر فاعلی فرق می‌کند می‌توان جملات را بدون ضمیر ساخت، مانند زبان فارسی که جملاتی نظیر «خسته‌ام» یا «رفته‌اند» جملات درست دستوری محسوب می‌شوند. به خاطر وجود پسوند (شناسه) به راحتی می‎توان ضمیر را شناسایی کرد. به مثال‌ها توجه کنید:

.Güzelim (زیبایم.)

توجه

اگر در مثال بالا ضمیر آورده شود، قصد گوینده تاکید روی فاعل جمله بوده است:

.Ben güzelim (من زیبا هستم.)

برای ثبت آگهی رایگان به سایت شهر 24 مراجعه کنید.

مقدمه ای بر زبان ترکی استانبولی

در طول آموزش ممکن است به زبان “ترکی استانبولی” به طور کوتاه به عنوان “زبان ترکی” اشاره کنیم (زمانی که به زبان ترکی اشاره می کنند معمولا منظور همان زبان ترکی استانبولی است). از آنجا که زبان ترکی شامل دسته بزرگی از زبان های آسیای مرکزی تا خاورمیانه میشود، توجه داشته باشید که این عنوان تنها برای اشاره کوتاه استفاده شده و همه این زبان ها دارای خصوصیات یکسانی نیستند.

باید بدانید که زبان ترکی استانبولی ریشه بسیار متفاوت نسبت به فارسی و زبان های اروپایی دارد. این زبان در دسته زبان های اورال-آلتایی قرار می گیرد (بر خلاف فارسی که در دسته هندی-اروپایی است) و با زبان های مغولی، فنلاندی و مجارستانی هم ریشه است. گرچه این تفاوت ریشه ای تفاوت هایی در برخی ساختارهای آشنای گرامری ایجاد می کند، اما با این حال یادگیری زبان ترکی برای فارسی زبانان با توجه به واژگان آشنای زیاد و فرهنگ های نزدیک خیلی سخت نیست. در صورتی که زبان آذری زبان مادری شما باشد، یادگیری ترکی بسیار ساده خواهد بود.

برخی از خصوصیات گرامری اصلی ترکی عبارتند از:

• جایگاه فعل جمله: مانند فارسی در زبان ترکی هم معمولا فعل جمله در آخر جمله قرار میگیرد. (برخلاف بیشتر زبان های اروپایی که فعل پس از فاعل می آید)
• جنسیت اسامی: اسامی و حتی ضمایر در ترکی مانند فارسی جنسیت ندارند. پس یادگیری واژه های جدید برای شما به مراتب راحت تر است.
• هماهنگی واکه ای (هماهنگی در حروف صدادار): زبان ترکی دارای مشخصه ای به نام هماهنگی واکه ای یا Vowel harmony است. این به ان معناست که در یک واژه یا باید همه حروف صدادار آن واژه کوتاه باشند یا کشیده. مثلا در زبان ترکی صالِح تبدیل می شود به صالیح (چون صدای اول “آ” کشیده بوده صدای بعدی هم کشیده می شود.) این موضوع آهنگ واژگان در این زبان را کمی خاص و هماهنگ می کند. (البته این ویژگی استثناهایی هم دارد)
• استفاده از پسوندها: زبان ترکی و به طور کلی بیشتر زبان های ریشه اورال-آلتایی به طور بسیار گسترده ای از پسوندها استفاده می کنند. در ترکی پسوندهای متعددی می توانند به یک واژه اضافه شوند و در نتیجه یک واژه دارای یک معنای بزرگ باشد. برای مثال واژه Kalbimdesin معنای “تو در قلب من هستی.” را دارد. در طول یادگیری این زبان با ساختار پسوندها بیشتر آشنا می شوید.
• وجود حالت ها: زبان ترکی یک زبان حالت محور است. این یعنی نقش یک واژه در جمله ممکن است بر روی شکل آن تاثیر بگذارد. مثلا اینکه یک اسم به عنوان فاعل یا مفعول در جمله استفاده می شود روی شکل آن تاثیر می گذارد (معمولا از طریق تغییر پسوندها). در رابطه با حالت ها در بخش های گرامری بیشتر توضیح خواهیم داد.

نکته مهم

با وجود اینکه زبان ترکی استانبولی بسیار به ترکی آذری نزدیک است اما این دو زبان تفاوت هایی به ویژه در بین استفاده از واژه ها دارند. در صورتی که می خواهید ترکی آذری را یاد بگیرید ممکن است این خودآموز کمک زیادی به شما از نظر واژگان نکند. در صورتی که با یک ترک آذری با ترکی استانبولی صحبت کنید ممکن است بسیاری از بخش های حرف شما را متوجه شود اما طبیعتا تفاوت واژگانی که استفاده می کنید کاملا مشخص خواهد بود و حتی ممکن است برخی از واژگانی که استفاده می کنید متوجه نشود. البته در صورتی که زبان ترکی زبان مادری شماست یادگیری زبان ترکی استانبولی برای شما بسیار ساده و در سطح یادگیری تعدادی واژه و ساختار گرامری جدید خواهد بود، با کمی تمرین به سرعت می توانید به این زبان مسلط شوید.

تاریخ مشترک

با توجه به تاریخ مشترک دو زبان فارسی و ترکی و تاثیر زیاد این دو زبان روی هم، تعداد واژه های نزدیک یا حتی مشترک بین دو زبان بسیار زیاد هستند. در بین واژگانی که به نحوی با مذهب مرتبط هستند می توان گفت که تقریبا تمام واژه هایی که در زبان ترکی استفاده می شوند برای یک فارسی زبان قابل فهم هستند (گرچه ممکن است در فارسی از یک معادل دیگر استفاده شود). این نزدیکی کمک زیادی به یادگیری سریعتر واژه ها و نکات فرهنگی این کشور می کند.

در مورد زبان ترکی استانبولی

 

ریشه زبان‌شناسی

زبان ترکی مانند زبان‌های فنلاندی و مجارستانی مربوط به شاخه زبان‌های آلتایی از خانواده زبان‌های اورال-آلتایی است. به زبان‌های ترکی و مشابه آن زبان‌های اغوز گفته می‌شود. به زبان‌های ترکیه‌ای، آذری، قزاق، قرقیزی، تاتار، ترکمنی، ازبکی و بسیاری از زبان‌هایی که در بالکان تا آسیای مرکزی و شما غربی چین و جنوب سیبری صحبت می‌شود زبان‎های اغوز می‌گویند.

تاریخ زبان ترکیه‌ای

تاریخ زبان ترکیه‌ای به سه دسته تقسیم می‌شود: ترکی قدیمی (از قرن هفتم تا سیزدهم)، ترکی میانه (از قرن سیزدهم تا بیستم) و ترکی جدید که از قرن بیستم به بعد در کشور ترکیه صحبت می‌شود. در زمان امپراطوری عثمانی، زبان عربی و فارسی وارد زبان ترکی می‌شوند و تقریبا 88 درصد واژه‌های زبان ترکی ترکیبی از فارسی و عربی می‌شود. به این زبان ترکی عثمانی گفته می‌شد که زبان تحصیل‌کرده‌ها، دربار و سطح بالای جامعه بود. زبان ترکی اصیل زبان کوچه بازاری تعبیر می‌شد که تنها مردم عامی به آن صحبت می‌کردند. ترکی عثمانی در آن زمان به رسم‌الخط فارسی نوشته می‌شد.

در سال 1928 جنبش زبان به وسیله کمال آتاتورک رخ می‌دهد و طی آن رسم‌الخط ترکی از فارسی به لاتین تغییر می‌یابد و واژه‌های ترکی جایگزین واژه‌های عربی و فارسی می‌شود. برخی از واژه‌های منسوخ ترکی باز می‌گردند و برخی واژه‌ها جدید ساخته می‌شوند.

ساختار زبانی

مانند همه زبان‌های ترکی، زبان ترکیه‌ای زبانی پیوندی یا چسبانشی محسوب می‌شود، یعنی نقش‌های دستوری با اضافه کردن پسوند به ریشه اسمی یا فعلی مشخص می‌شوند. پسوندهای اسمی شمار اسم را تعیین می‌کنند. در ادامه با برخی از مشخصه‌های دستوری این زبان آشنا می‌شویم:

• جنسیت: زبان ترکیه‌ای مانند فارسی جنسیت ندارد و ضمیر سوم شخص مفرد نیز مانند فارسی برای مونث و مذکر یکسان به کار می‌رود.
• حالات دستوری: اسامی شش حالت دستوری دارند: اسمی، ملکی، مفعولی مستقیم، مفعولی غیرمستقیم، مکانی و مفعول به. هر کدام از این حالات با پسوند خاصی که به ریشه اسم متصل می‌شود نشان داده می‌شود.
• صرف فعل: افعال در ترکیه‌ای مانند زبان فارسی در حالت و شمار با فاعل خود تطبیق دارند و صرف می‌شوند. ساختار فعل در زبان ترکی به این شکل است: ریشه فعل + نشانه زمان‌ساز + پسوند فاعلی.
• حرف تعریف: در زبان ترکیه‌ای مانند فارسی حرف تعریف معین وجود ندارد و عدد “یک” به عنوان حرف تعریف نامعین به کار می‌رود.
• ساختار جمله: ساختار جمله در زبان ترکیه‌ای مشابه فارسی فاعل، مفعول و فعل است اما به دلیل داشتن حالت‌های دستوری مختلف، جایگاه واژه‌ها تا حدی قابل تغییر است.
• حرف اضافه: حرف اضافه در زبان ترکیه‌ای برخلاف زبان فارسی معمولا بعد از اسم و به صورت پسوند می‌آید.
• حالت منفی و سوالی: منفی کردن در زبان ترکیه‌ای به دو صورت انجام می‌گیرد: برای جملات اسنادی، با استفاده از فعل کمکی değil انجام می‌شود. این فعل کمکی که مانند سایر فعل‌ها صرف می‌شود و بعد از مسند قرار می‌گیرد. برای جملاتی که فعل اصلی دارند به انتهای فعل پسوند –me اضافه می‌شود. پسوند –me برای سوالات بله/خیر نیز به کار می‌رود. برای سوالات معمولی از واژه‌های پرسشی استفاده‌ می‌شود با این تفاوت که جای سایر واژه‌های جمله عوض نمی‌شود، فقط واژه‌ای که جواب است حذف شده و به جای آن واژه پرسشی مناسب جایگزین می‌شود.
• تطبیق آوایی: زبان ترکیه‌ای مانند سایر زبان‌های ترکی تطبیق آوایی دارد، به این معنی که آوای حروف صدادار در پسوندها باید با آوای حروف صدادار واژه‌ها یکسان باشند، مثلا اگر ریشه واژه حرف صدادار گرد داشته باشد پسوندی که به آن متصل می‌شود نیز باید حروف صدادار گرد داشته باشد. آواهای صدادار در واژه‌ها نیز باید با هم یکسان باشند، یعنی اگر یکی از آواها بلند است سایر آواهای واژه نیز باید بلند باشند.
• تکیه: تکیه روی واژه‌ها در حالت تک‌واژه‌ای روی هجای آخر واژه‌هاست اما در جمله تکیه واژه‌ها (به خصوص فعل‌ها) تغییر می‌کند.

زبان ترکیه‌ای 8 حرف صدادار و 21 حرف بی‌صدا دارد. امروزه 71 میلیون نفر زبان مادری‌شان ترکیه‌ای است و حدود 17 میلیون نفر زبان ترکیه‌ای را به عنوان زبان دوم صحبت می‌کنند. آموختن زبان ترکیه‌ای به دلیل تشابهات واژگانی و دستوری زیاد برای فارسی‌زبانان کاری نسبتا ساده است.